Kloostergemeenschappen in Sint-Kruis


Kartuizersklooster Genadedal op stadsplan Marcus Gerards (1562)

PATERS KARTUIZERS

Op het huidige grondgebied van Sint-Kruis hebben zich in de loop der tijden meerdere zustergemeenschappen gevestigd, maar slechts één mannengemeenschap: de paters Kartuizers die verbleven in het verdwenen kartuizerklooster Genadedal dat in 1318 werd gebouwd in de onmiddellijke omgeving van de huidige Residentie Park Van Zuylen.
De geschiedenis van dit klooster bevat tal van belangrijke en interessante gebeurtenissen zoals de processie met het Heilig Bloed die, ter genezing van de zwaar zieke Maria van Bourgondië, op 27 maart 1482 vertrok vanuit Brugge naar het klooster Genadedal in Sint-Kruis.

In de beroerde tijden van 1578 kwam er abrupt een einde voor het klooster: op bevel van de toenmalige Brugse stadsmagistraat werd, om redenen van militaire stadsverdediging, het kartuizerklooster, samen met de gotische kerk van Sint-Kruis, afgebroken en verhuisde de kartuizergemeenschap noodgedwongen naar locaties binnen de stadsomwalling van Brugge. (1)

Achter de maagd Maria met Jezus  is links een  biddende monnik te zien in  tuin van het  kartuizerklooster Genadedal in Sint-Kruis (detail olieverfschilderij Gerard David omstreeks 1510-1515, foto: Musea Brugge).

 Deze postkaart van rond 1930 toont, in de nog zanderige Pastorieweg van toen, het pas gebouwde klooster, tot op heden de verblijfplaats van de Zusters van Maria van Pittem (postkaart: archief WHSK).

ZUSTERS VAN MARIA VAN PITTEM

In Sint-Kruis zijn er, anno 2019, in het klooster in de dorpskern en op  Male, enkel nog zusters van  de  “stichtingen” van de congregatie van de Zusters van Maria van Pittem. In de gebouwen van de Zusters van de Kindsheid van Maria Ter Spermalie in de Polderstraat zijn er geen kloosterzusters meer, alsook niet in de Sint-Trudo-abdij van Male, tot 2013 de verblijfplaats van de Reguliere kanunnikessen van het Heilig Graf. Ook de Spaanse zusters van de congregatie 'Servantes de Maria', die tijdens de tweede helft van de vorige eeuw in het oud landhuis “het Groen Kasteeltje” in de Altebijstraat niet ver van de Kruispoort resideerden, zijn er niet meer. In de jaren vóór de eerste wereldoorlog was het kasteel Warren in de Polderstraat de verblijfplaats van een twintigtal zusters van "Les Soeurs de Notre Dame de Moulins".

De zusters van de Sint-Kruise stichting van de Zusters van Maria van Pittem verhuisden eind 1930 naar de nieuwe klooster- en aanpalende schoolgebouwen in de Pastorieweg die op 18 december van dat jaar door de toenmalige bisschop van Brugge, Henricus Lamiroy, werden ingewijd. Meer dan een halve eeuw hebben vele zusters van die congregatie, voornamelijk aan de plaatselijke jeugd, onderwijs gegeven; hun belangrijkste taak naast missionering en bejaardenzorg.

Hieronder geven we de alfabetische lijst van de Zusters van Maria die  in Sint-Kruis geboren zijn. We vermelden achtereenvolgens: de familienaam, de doopnaam (voornaam), de kloosternaam, de plaats en het jaar van geboorte (°) en, indien reeds overleden, de plaats en het jaar van overlijden (+).

NAAM + VOORNAAM KLOOSTERNAAM GEBOORTEPLAATS en -DATUM PLAATS en DATUM VAN OVERLIJDEN
BlEYAERT Lea zuster Aloysia ° Sint-Kruis 1896 + Pittem 1987
BLONDEEL Rosalie zuster Rosalie ° Sint-Kruis 1839 + Pittem 1918
BUSSCHAERT Elisabeth zuster Victoire ° Sint-Kruis 1916 + Pittem 1999
BYL Françoise zuster Ignace-Marie ° Sint-Kruis 1937 + Tielt 2004
CAFMEYER Martha zuster Johanna ° Sint-Kruis 1901 + Gistel 1987
CAFMEYER Maria zuster Hélène ° Sint-Kruis 1871 + Gistel 1965
CALLANT Euphrasie zuster Vincentia ° Sint-Kruis 1880 + Zevekote 1964
de BEL Thérèse zuster de Montfort ° Sint-Kruis 1925 + Pittem 2004
DEPOVER Maria zuster Gudula ° Sint-Kruis 1913 + Pittem 2004
DEPREEUW Maria zuster Leona ° Sint-Kruis 1898 + Sint-Kruis 2000
DEPREEUW Agnes zuster Andrée Marie ° Sint-Kruis 1922 + Gistel 2021
DEWITTE Maria zuster Irenea ° Sint-Kruis 1912 + Gistel 2013
GOENS Claire zuster Geert ° Sint-Kruis 1935 -
GOETHALS Rachel zuster Liberata ° Sint-Kruis 1920 + Pittem 2015
GOOSSEN Suzanne zuster Jacqueline ° Sint-Kruis 1913 + Gistel 1995
HOSTE Lydia zuster Cherubina ° Sint-Kruis 1915 + Pittem 2004
HOSTE Suzanne zuster Adeline ° Sint-Kruis 1914 + Pittem 2008
LIPS Gabriëlle zuster Celine ° Sint-Kruis 1932 -
LONNEVILLE Eugenie zuster Candida ° Sint-Kruis 1868 + Pittem 1958
MAERTENS Maria zuster Hieronyma ° Sint-Kruis 1905 + Menen 1986
NAEYAERT Ludovica zuster Felicité ° Sint-Kruis 1865 + Pittem 1936
SABBE Maria zuster Euphrasia ° Sint-Kruis 1921 + Pittem 2017
VAN DAMME Cecile zuster Godelina ° Sint-Kruis 1937 -
VAN HOORICKX Anna zuster Andrée ° Sint-Kruis 1908 + Pittem 2007
VAN DE VELDE Adrienne zuster Adelaïs ° Sint-Kruis 1887 + Egem 1947
VAN DE VELDE Stefanie zuster Lucia ° Sint-Kruis 1880 + Brugge 1929
VANDER MOERE Maria zuster Jean Marie ° Sint-Kruis 1904 + Pittem 1981
VANDER STOCK Gabriëlle zuster Rudolfa ° Sint-Kruis 1911 + Brugge 1969
VERHEGGHE Paula zuster Roberta ° Sint-Kruis 1912 + Sint-Kruis 1941

ZUSTERS VAN DE KINDSHEID VAN MARIA TER SPERMALIE BRUGGE

De zusters van de Kindsheid van Maria ter Spermalie Brugge kwamen op het einde van de jaren 1880 naar de gebouwen van het toenmalige “Wezengesticht” Heilig Hart in de Polderstraat- het huidige Nieuwland - om er in te staan voor de opvang en de opvoeding van wezen en verwaarloosde kinderen. Enige tijd geleden werd er op dat domein een blauwstenen gedenksteen gevonden met daarop de namen van dertien zusters die in “ ’t Weezenhuis van ’t Heilig Hert” tussen 1922 en 1944 zijn overleden.

De meeste Spermaliezusters van het Wezengesticht werden begraven op het noordelijk deel van het kerkhof rond de dorpskerk van Sint-Kruis, in de schaduw van de grote taxusboom. Vanaf 1952 worden zusters van Spermalie begraven in rij 50B van de begraafplaats op het einde van de Pastorieweg.

← 

De opsomming op de gedenksteen van overleden zusters van Spermalie in het Wezengesticht van Sint-Kruis begint met zuster Macaria (Maria Van Iseghem), overleden in 1922, en eindigt met zuster Ignace (Herminie Sobrie), overleden in 1944 (foto: M. Van den Brande, archief WHSK).

 

Het grafmonument op de huidige begraafplaats van de Zusters van Spermalie in Sint-Kruis.
Op de drieledige grafplaat staan, in volgorde van overlijden, de begraven zusters, vertrekkende van zuster Felicitas, gestorven in 1952 (foto: J. Duyck).

 

Hoofdgebouw Wezenhuis ↓

REGULIERE KANUNNIKESSEN VAN HET HEILIG GRAF

↑ De voormalige kapel van de abdij, met daarin de bekende kruisweg van Servaes, werd destijds grondig gerestaureerd dank zij pater Nicolaus De Roover, de laatste Duinheer die in 1833 werd  begraven op het kerkhof van Sint-Kruis.

(foto: M. Depraetere)

In het begin van de jaren 1950 werd de gehele site van het kasteel van Male in Sint-Kruis door eigenaar Charles Gillès de Pélichy overgedragen aan de Reguliere kanunnikessen van het Heilig Graf. Bij deze zusters Augustinessen, die uit Turnhout waren overgekomen, sloten zich de laatste zusters van de Brugse Sint-Trudoabdij aan en samen stichtten zij in het historische kasteel de nieuwe abdij Sint-Trudo Male.

In de bibliotheek van het klooster hing een lijst van de zusters die sedert hun verblijf in Male gestorven waren. Zij werden begraven in de ‘immergroene’ begrafenistuin in het bos van het kasteel. In 2013, bij de verhuis van deze  Maalse kloostergemeenschap naar het klooster van de Hospitaalzusters van Sint-Jan in Brugge, werd deze begraafplaats opgeheven en werden alle overleden zusters overgebracht naar een nieuwe site op de Brugse begraafplaats Blauwe Toren.

De voormalige Sint-Trudoabdij in het kasteel van Male  

De voormalige stemmige begraafplaats van de “Zusters van Male” in de tuin van de Sint-Trudoabdij.

(foto: J. Duyck)  

DE SPAANSE ZUSTERS VAN DE CONGREGATIE “SERVANTES DE MARIA”

Tijdens de tweede helft van de vorige eeuw verbleef er een kleine gemeenschap van een tiental Spaanse zusters in Sint-Kruis, in het oud landhuis “het Groen Kasteeltje” in de Altebijstraat niet ver van de Kruispoort. Ze waren in 1962 vanuit Knokke en Westkapelle overgekomen naar Brugge op vraag van de toenmalige Sint-Jozefkliniek aan de Komvest.

Deze zusters behoorden tot de congregatie van de “Dienstmaagden van Maria”, in 1851 gesticht door Moeder Soledad Torres, die in 1970 heilig werd verklaard door Paulus VI. Ze waren allen gediplomeerde verpleegsters die zich toelegden op het verzorgen van zieken tijdens de nachtdienst in de Sint-Jozefkliniek. Daarnaast deden ze, op aanvraag, ook gratis waakdienst bij particulieren thuis. Na het nachtwerk stonden er iedere morgen om 7.30 uur een misviering en religieuze meditatie op het programma. In de namiddag gingen de zusters met dienst slapen om terug fit te zijn voor het komende nachtwerk. Deze unieke dienstverlenende religieuze gemeenschap straalde een groot charisma uit en genoot een grote waardering bij de Brugse bevolking.

↑ De Spaanse zusters verbleven destijds in deze grote woning van het huidige advocatenkantoor D’Hooghe in de Altebijstraat in Sint-Kruis

(foto: J. Duyck)

DE ZUSTERS NOTRE DAME DE MOULINS in SINT-KRUIS

↑ Ingang van het huidige kasteel Warren in de Polderstraat 64-66 in Sint-Kruis.

(foto: M. Depraetere)

In de jaren vóór de eerste wereldoorlog (1904-1913) verbleef een gemeenschap van een twintigtal Franse religieuzen in het kasteel Warren in de Polderstraat in Sint-Kruis. Zij waren afkomstig van de stad Moulins in het centrum van Frankrijk en waren naar België gekomen vanwege de antiklerikale politiek van de toenmalige Franse regering. Door bemiddeling van het Engels klooster verkregen de zusters onderdak in het kasteel Warren dat toen, door de familie van de bekende priester-politicus Leon de Foere, juist verkocht was aan A. Demeester, de latere directeur van Spermalie.

Het destijds zeer vochtige kasteel was echter niet geschikt voor de gezondheid van de zusters, die bovendien geldgebrek leden en hoofdzakelijk afhankelijk waren van giften door rijke weldoeners. Naast het bisschoppelijk verbod om hier een openbare bidplaats op te richten en om geldinzamelingen te organiseren, vonden de zusters nog het ergst dat zij, om niet in concurrentie te treden met de plaatselijke school, ook geen onderwijs mochten verstrekken. Bij vooral de jongere zusters was de verveling dan ook groot en, mede omwille van het groeiend tekort aan leerkrachten in het thuisland, vertrokken een aantal zusters terug naar Moulins of naar een nieuwe stichting van de orde in Budapest. In 1913 verhuisde gans de communauteit vanuit Sint-Kruis naar een nieuw verblijf in het bisdom Namen en maakten daar, in ongunstige omstandigheden, de eerste wereldoorlog mee. In 1919 vertrokken alle zusters definitief terug naar hun thuisbasis in Moulins. (2)

Johan Duyck

(1)   In het boek De Kartuis van Sinte-Cruys van Pol Declercq, in eigen beheer uitgegeven in 2018, is een uitgebreid overzicht terug te vinden van de  geschiedenis van de paters kartuizers en hun kloosters in Sint-Kruis en Brugge tijdens de periode 1318-1783.

(2)   In het tijdschrift Brugs Ommeland van de gelijknamige heemkundige kring publiceerde Koen Rotsaert in 2008, nummer 4, p. 214 het artikel Franse religieuzen op het kasteel Warren te Sint-Kruis over de zustergemeenschap Notre Dames de Moulins in Sint-Kruis.